Bitlis Eren Üniversitesi (BEÜ) Bitlis ve Yöresi Tarih ve Kültür Araştırma ve Uygulama Merkezi (BİTAM) bölge tarihine ışık tutmaya devam ediyor.
BİTAM’ın yaptığı saha çalışmaları sonucunda eski adı Şandîs olan Bitlis’in Hizan ilçesine bağlı Dayılar köyünde Faki Teyrân’a ait olduğu düşünülen mezar taşı tespit edildi. BİTAM tarafından yapılan açıklamaya göre, ulaşımı oldukça zor, yolu ve tabelası olmayan köydeki mezar taşı üzerinde “Muhammed el-Meşhûr Faki Teyran” ibarenin yanı sıra “Hicri 1041/Miladi 1631/1632” tarihi de yer aldığı ve Faki Tayran’ın vefat tarihi ile örtüşen bu tarih ve mezar taşındaki künye bilgilerinin Faki Teyran’a ait olduğu ihtimalini kuvvetlendirdiği üzerinde duruluyor.
Öte yandan, bu taş ile birlikte burada bulunan diğer mezar taşlarının alçak kabartma tekniği ile mermer üzerine işlenmiş yatay silmelerle dört kısma ayrıldığı, söz konusu mezarın şahideli olup baş ve ayak taşı olduğu, günümüze kadar ulaştığı ve mezarın baş taşı örfi destarlı bir başlık ile nihayetlendiği belirtildi. Faki Teyran’ın bu köyde yaşadığını kanıtlayacak maddi kültür unsurlarının da mevcut olduğu belirtilen açıklamada, “Faki Teyran’ın bu köyde yaşadığını kanıtlayacak maddi kültür unsurları da mevcuttur. Buna göre Faki Teyran tarafından yaptırılan çeşme, Teyran’a ait olan bir tarla ve yaşadığı ev ilk göze çarpanlardır.
Köyde yaşayan kaynak kişiler, Faki Teyran’ın mezarını kuşların ziyaret ettiğini, mezar ve çevresinde asla kuş pisliğinin bulunmadığını belirtmektedirler. Özellikle çevre köylerde ve yaylalarda vefat eden kişilerin naaşları Faki Teyran’a yakın olsun diye buradaki mezarlığa gömülmektedir. Kaynak kişilerin anlattığı bir diğer olay ise, Gavs-ı Hizan Hazretlerinin Teyran’ın kabrini iki defa ziyaret ettiği şeklindedir. Onlara göre Faki Teyran gerçekten burada yatmaktadır. Eğer böyle olmasaydı, Gavs-ı Hizan Hazretleri buraya iki defa gelmezdi. Köyde, Faki Teyran’a ait olan tarla günümüzde onun adına hayır faaliyetlerinde kullanılmaktadır. Bu tarla yaklaşık olarak dört dönümlük bir alana sahiptir. Tarla farklı yıllarda farklı kişiler tarafından ekilmiştir. Ekin hasat edildikten sonra ekinin belli bir kısmı Faki Teyran’a adanmakta, böylelikle fakir fukaraya dağıtılmaktadır. Kaynak kişilerden olan 1948 doğumlu İsa Turan, Faki Teyran’ın burada öldüğünü, bu bilgiyi kendisinin babasından, babasının dedesinden, dedesinin ise dedesinden öğrendiğini ifade etmektedir. Kendisi de bu bilgiyi oğluna aktararak kuşaklar boyunca Faki Teyran’ın mezarının yerinin kaybolmamasını sağlamaya çalışmaktadır. Diğer kaynak kişilerden biri olan köy muhtarı 1956 doğumlu İhsan Demir, otuz iki yıllık muhtarlık geçmişinin olduğunu ve yıllardır bu mücadeleyi verdiğini aktarmaktadır” denildi.
BİTAM tarafından yapılan başka bir diğer araştırmada eski Nefs-i Hizan bölgesinde eski mezar taşları tespit edilmiştir. Söz konusu mezar taşları içerisinde etrafı çevrili, korunmuş bir mezarın kitabesinde Faki Teyran’ın sevdiği kişi olan ve onun uğruna ölen Sinem’e ait olan mezar taşı da bulunmuştur. Bulunan bu mezar taşı da Faki Teyran’ın mezarının Dayılar köyünde olduğu tezini güçlendiren başka bir işarettir.
